بسیاری از والدین ترجیح می‌دهند که فرزندانشان از سنین کم موسیقی را یاد بگیرند. شاید به این دلیل که تأثیر یادگیری موسیقی در کودکی بر هیچ‌کسی پوشیده نیست. نه تنها مهارت‌های شناختی، شنیداری و حرکتی این هنرجویان تقویت می‌شود، بلکه آنها با قرار گرفتن در فضای موسیقیایی و آشنا شدن با مفاهیم پایه‌ای و مهم موسیقی، آمادگی ذهنی و جسمی بیشتری برای یک ساز تخصصی به دست می‌آورند.

با وجود تنوع در روش آموزش موسیقی برای کودکان، روش موسیقی ارف به عنوان بهترین سیستم آموزشی برای برداشتن اولین گام‌ها در دنیای جذاب موسیقی  به حساب می‌آید. به گونه‌ای که به تجربه ثابت شده هنرجویانی که پیش از شروع ساز تخصصی، در دوره‌های تخصصی ارف شرکت کرده‌اند، درک و دریافت بهتر و سرعت یادگیری بالاتری نسبت به کودکانی داشته‌اند که چنین دوره‌هایی را شرکت نکرده‌اند. 

موسیقی ارف کودکان چیست؟

موسیقی ارف کودکان که از اسم Orff Schulwerk گرفته شده است یکی از روش‌های خلاقانۀ آموزش موسیقی به حساب می‌آید که کارل ارف (Carl Orff)، آهنگساز و مربی آلمانی آن را ابداع کرد. در این روش سعی شده تا کودکانی که در سنین خیلی کمی قرار دارند، با روش آموزش بازی‌محور نواختن سازهایی مانند بلز، فلوت و طبلک را یاد بگیرند. 

در حقیقت، کارل ارف معتقد بوده است که کودکان نباید ساز را همچون بزرگسالان و تنها با خواندن، تکرار و حفظ کردن خشک و بی‌روح یاد بگیرند. بلکه بازی، خواندن، حرکت، رقص و ارتباط با محیط ترفندهای جذاب و تأثیرگذار در یادگیری سازهای مختلف برای کودکان خواهند بود. به بیانی دیگر، تجربۀ آموزش به روش‌هایی که بسیاری از معلمان حتی در کودکستان و سال‌های اول دبستان از آن بهره می‌برند، می‌تواند در این حوزه نیز مفید باشد. کودکان با گوش دادن و تقلید آوا یاد می‌گیرند، سپس سراغ خواندن و نوشتن می‌روند.

اصول پایه‌ای آموزش موسیقی ارف

آموزشگاه‌های مختلف همچون آموزشگاه موسیقی در مرزداران برای آموزش موسیقی ارف به چندین اصل بنیادی توجه می‌کنند. این اصول عبارتند از:

تجربه محور بودن

اساتید موسیقی هنگامی که با روش ارف به کودکان آموزش می‌دهند، به این هنرجویان اجازه می‌دهند که با حرکت دست و پاها و حتی رقص و همچنین تقلید کردن صداهای مختلف، تجربۀ متفاوت و بازی گونه‌ای داشته باشند. به این ترتیب گوش دادن و دیدن مؤثرتر از روش‌هایی هستند که اساتید در انواع کلاس‌ها مانند کلاس گیتار در تهران و عموماً برای نوجوانان و بزرگسالان به کار می‌بندند.

حرکت و بدن

هنگامی که هنرجویان در سنین مختلف به یادگیری موسیقی مشغول می‌شوند، متناسب با نوع ساز حرکات دست، پا و کل بدن را هماهنگ می‌کنند. اما ضربه زدن با دست‌ها، راه رفتن موزون، دویدن یا حتی پریدن در موسیقی ارف کودک اهمیت چند برابری دارد. زیرا ریتم موسیقی را به شکل بهتری یاد خواهند گرفت.

کلام و شعر

در کلاس‌های موسیقی ارف شعرهای کودکانه، بازی‌های زبانی و آهنگ‌های آشنا ابزارهای مهمی در ایجاد پیوند میان کودکان و موسیقی محسوب می‌شوند. این موضوع حتی در آموزشگاه‌هایی همچون آموزشگاه پیانو تهران و شهرستان نیز به کار برده می‌شود تا ریتم آهنگ بهتر در خاطر هنرجویان بماند. اما در روش ارف یک اصل بنیادی به شمار می‌رود.

ساز‌های ساده و بومی

در میان سازهایی که کودکان سراغ آنها می‌روند، بلز، ماراکاس، مثلث، زایلوفون و طبلک مناسب‌ترین گزینه‌ها هستند. در حالی که یادگیری این سازها ساده‌تر است، جذابیت زیادی برای کودکان دارند. در ضمن، کودکان می‌توانند مشارکت فعالی در یادگیری این سازها داشته باشند. همین موضوع باعث شده تا در کلاس تنبک در تهران و حتی شهرستان‌ها برای آموزش کودکان روش ارف انتخاب شود.

تدریجی بودن یادگیری

اگر اساتید موسیقی تلاش می‌کنند که با روش موسیقی ارک کودکان را به دنیای تازه‌ای از هنر وارد کنند، به این دلیل است که می‌خواهند کودکان قدم به قدم و با آرامش از دریچۀ دنیای کودکانۀ خود به دنیای موسیقی نگاه کنند. اساتید مبانی موسیقی را به آرامی به کودکان می‌دهند و آنها با تمرین تدریجی، اصول را دقیق و عمیق فرامی‌گیرند. پس مدتی نیز آموزشگاه‌ها شاهد حضور همان کودکان در کلاس‌های سازهای دیگر و گروه‌های موسیقی رده‌های سنی پایین خواهند بود.

یک جلسۀ کلاس موسیقی ارف چگونه است؟

شاید شما هم کنجکاو باشید دربارۀ یک جلسه از کلاس با روش ارف کودکان آشنا شوید. می‌توان گفت شما هنگام ورود به یک کلاس ارف، دنیای متفاوتی را می‌بینید. کودکان به صورت دایره‌ای نشسته‌اند و استاد موسیقی برایشان یک شعر یا آهنگ کودکان را می‌خواند. همزمان کودکان همراه مربی دست می‌زنند تا ریتم آهنگ را یاد بگیرند. پس از آن سازها در اختیار کودکان قرار می‌گیرند تا هر کدام بخش مشخصی از آهنگ را بنوازند. به این واسطه ریتم شعر به خوبی تکرار می‌شود. اما این تنها بخشی از زمان کلاس را به خود اختصاص می‌دهد.

پس از آنکه هر کدام از کودکان بخشی از شعر را با زنگولۀ خود نواختند، مربی یک بازی حرکتی طراحی می‌کند که طی آن کودکان باید با ریتم مشخصی حرکت کنند. در نهایت شاهد نواخته شدن یک آهنگ با همراهی تمامی اعضای کلاس هستیم.

نقش مربی و والدین در آموزش موسیقی ارف

می‌توان گفت که یک استاد موسیقی در کلاس‌هایی که روش ارف را به کار می‌گیرند، تنها یک مربی نیست، بلکه او نقش بازی‌ساز و هدایتگر را بر عهده دارد. آشنایی استاد موسیقی با روانشناسی کودک به او کمک می‌کند که ارتباط مؤثرتری با هنرجویان کم سن و سال خود داشته باشد. در حالی که او باید صبور بوده تا کودک استعداد خود را بهتر شکوفا کند. در حالی که خلاقیت مربی برای بهبود کیفیت برگزاری کلاس امری حیاتی به حساب می‌آید.

والدین نیز در آموزش مؤثر موسیقی ارف کودک نقش مهمی ایفا می‌کنند. او با پخش کردن آهنگ‌های کودکانه، همراهی فرزند در انجام تمرین‌ها و تکرار درس‌های مختلف و حتی دست زدن همراه با انواع شعرهای کودکانه، سرعت و کیفیت یادگیری کودکان را افزایش می‌دهند.

تأثیر روش موسیقی ارف بر کودکان

اکنون که با اهمیت موسیقی ارف کودکان آشنا شدید، بهتر است به این موضوع نگاه کنیم که این روش با تأثیرات زیر همراه است:

• رشد عاطفی: کودکان یاد می‌گیرند که چگونه احساسات خود را با خانواده و دوستان در میان بگذارند.
• رشد حرکتی: هماهنگی مغز و عضلات کودکان به شکل چشمگیری بهبود پیدا می‌کند.
• رشد شناختی: مغز کودکان رشد قابل توجهی دارد. حافظه، تمرکز و یادگیری آنها در حیطه‌های متنوع بهبود می‌یابد.
• رشد زبانی: به کار بردن شعر و آهنگ‌های متنوع در کلاس، دایره لغات کودکان را ارتقا می‌دهد.
• رشد اجتماعی: کودکان در جمع‌های خود روش ارف را تمرین می‌کنند و همین در تعامل بهتر و گسترده‌تر افراد اثر دارد.

موسیقی ارف پلی به دنیای سازهای جدی

بعضی از والدین ترجیح می‌دهند که فرزندان خود را از همان سنین کم مانند ۳ یا ۴ سالگی به کلاس موسیقی بفرستند. آن هم به این دلیل که بهترین سن آموزش موسیقی همان کودکی است. کودکان هم بعد از یک یا چند ترم کلاس موسیقی ارف به تعیین سازی جدی‌تر دست می‌زنند. این کودکان نسبت به هنرجویانی که موسیقی ارف را طی نکرده‌اند، پایۀ محکم‌تری دارند و مواردی مانند ریتم، ضرب و میزان را هنگام نواختن بهتر اجرا می‌کنند.

جمع‌بندی

موسیقی ارف کودکان یکی از روش‌های آموزشی قدیمی است که موسیقی را با شعر، حرکت و بازی به کودکان یاد می‌دهد. در این روش، کودکان زبان جهانی موسیقی، ریتم، میزان، ضرب و جزئیات دیگر را به صورت مؤثرتری یاد می‌گیرند. ضمن اینکه از نظر جسمی، ذهنی، اجتماعی و احساسی رشد قابل توجهی خواهند داشت. این روش با صبر، خلاقیت، بازی‌سازی و مشارکت مربی و همچنین همراهی والدین به سهولت امکان‌پذیر است. شما می‌توانید در آموزشگاه موسیقی شیدا انواع سازها را در تمام سنین و از جمله سنین کم یاد بگیرید و تا سطح حرفه‌ای رشد کنید.