در دنیای موسیقی، کمتر سبکی است که شور، هیجان و احساسات عمیق انسانی را مانند سبک موسیقی فلامنکو به نمایش بگذارد. این هنر پر رمز و راز که ریشه در فرهنگ آندالوسیا در جنوب اسپانیا دارد، نه تنها یک سبک موسیقایی، بلکه ترکیبی از آواز، رقص و البته، موسیقی گیتار فلامنکوست. اگر قصد دارید در دورۀ آموزش گیتار از جمله کلاس گیتار تهران شرکت کنید یا دربارۀ این گیتار بیشتر بدانید، این مقاله راهنمای شماست تا بدانید گیتار فلامنکو چیست، چه تفاوتی با گیتارهای دیگر دارد و سبک‌های گیتار فلامنکو چگونه تعریف می‌شوند.

سبک گیتار فلامنکو چیست؟ چرا این موسیقی اینقدر خاص است؟

در میان علاقه‌مندان به موسیقی، سبک فلامنکو در کنار کلاسیک و پاپ، یکی از پرطرفدارترین سبک‌ها نزد هنرمندان ایرانی به شمار می‌رود. بسیاری از هنرجویان حتی در آموزشگاه موسیقی غرب تهران نیز تمایل دارند ابتدا به سراغ این سبک پرشور بروند. اما برای اینکه بدانیم سبک موسیقی فلامنکو چیست باید به ریشه‌های آتشین آن در جنوب اسپانیا بازگردیم.

سبک موسیقی فلامنکو در اصل مجموعه‌ای از آهنگ‌ها و موسیقی‌های کولی‌های اسپانیایی است که در طول تاریخ شکل گرفته و همچنین تحت تأثیر فرهنگ‌های کهن یهودی و عربی نیز بوده است. فلامنکو ابتدا در میان مردم آندالوسیا با سازهای مختلف اجرا می‌شد. اما با گذشت زمان، گیتار نقش کلیدی پیدا کرد و بر این سبک تأثیر عمیقی گذاشت؛ به طوری که امروزه موسیقی فلامنکو و گیتار فلامنکو وابستگی شدیدی به یکدیگر دارند.

فلامنکو: مجموعه‌ای از دستگاه‌ها و ملودی‌ها

سبک فلامنکو گیتار چیست؟ این سبک از انواع سبک گیتار حاصل تلفیق مجموعه‌ای از الگوهای ریتمیک و ملودیک است که هر یک نام مخصوص به خود را دارند. از این نظر، فلامنکو شباهت‌هایی به موسیقی سنتی ایران دارد، چرا که ساختار آن بر اساس دستگاه‌های موسیقایی خاصی تعریف می‌شود. بنابراین، برای نوازندگی این سبک، درک عمیق ساختار و دستگاه‌های آن ضروری است.

سبک فلامنکو در سه رکن اصلی بنا شده است:

• کانته یا آواز (Cante): گیتار سبک فلامنکو در اصل یک گیتار همراه است، زیرا آواز همچنان محور اصلی و تعیین‌کنندۀ هارمونی و مود احساسی موسیقی است.
• بایله یا رقص (Baile): این رکن، نماد هیجانات ریتمیک این سبک است و از نظر اهمیت در جایگاه دوم قرار می‌گیرد.
• گیتارا یا گیتارنوازی (Guitarra): ساز گیتار وظیفۀ اجرای ریتم‌های خاص، همراهی با آواز و انتقال حس موسیقی را برعهده دارد.

در مجموع در پاسخ به این سؤال که سبک گیتار فلامنکو چیست؟ باید گفت سبکی است که با شور، ریتم‌های خاص و تکنیک‌های تهاجمی گیتار تعریف می‌شود.

تفاوت گیتار فلامنکو با گیتار کلاسیک

برای درک بهتر درباره گیتار فلامنکو، ابتدا باید خود ساز را بشناسید. در دنیای گیتار، درک تفاوت گیتار آکوستیک و کلاسیک یک پیش‌نیاز است، اما گیتار فلامنکو نیز ساز متفاوتی است که باید با آن کاملاً آشنا شوید. اگرچه گیتار فلامنکو از دور شبیه گیتار کلاسیک به نظر می‌رسد، اما تفاوت‌های مهمی در ساختار دارد که صدای آن را برای این سبک ایده‌آل می‌کند.

 از ویژگی‌های گیتار فلامنکو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

چوب‌های روشن‌تر

به جای استفاده از چوب‌های سنگین برای صدایی ماندگار (مثل کلاسیک)، در گیتار فلامنکو اغلب از چوب سرو استفاده می‌شود. این چوب باعث می‌شود صدای گیتار کوبنده‌تر، خشک‌تر و با طنین کمتری باشد که برای ریتم‌های تند فلامنکو مناسب است.

نازک‌تر و سبک‌تر

بدنۀ گیتار فلامنکو معمولاً کمی نازک‌تر است. این موضوع به صدای آن اجازه می‌دهد تا سریع‌تر و با وضوح بیشتری خارج شود و با صدای خواننده و رقص رقابت نکند.

گلپِرادور

این محافظ پلاستیکی کوچک در اطراف سوراخ صدای گیتار نصب می‌شود. دلیل وجود آن ساده است: نوازندگان فلامنکو مکرراً روی بدنۀ گیتار ضربه می‌زنند و این محافظ از آسیب دیدن چوب جلوگیری می‌کند.

تکنیک‌های سبک فلامنکو چیست؟

وقتی صحبت از این می‌شود که سبک فلامنکو در گیتار چیست، باید گفت این سبک با یک سری تکنیک‌های ضربه‌ای سریع و خاص تعریف می‌شود که در هیچ سبک دیگری به این شکل استفاده نمی‌شوند.

اگرچه مهارت در گیتار فلامنکو نیازمند تمرینات خاصی است، اما در هر رشته‌ای از موسیقی، از کلاس پیانو گرفته تا گیتار، تسلط بر اصول نوازندگی حرف اول را می‌زند. این تکنیک‌ها قلب تپندۀ نوازندگی فلامنکو هستند:

• راسگوئادو: شامل کشیدن سریع و ریتمیک ناخن‌ها روی سیم‌ها (معمولاً با باز و بسته کردن انگشتان) است. این تکنیک، صدای ریتمیک و انفجاری فلامنکو را می‌سازد.
• پیکادو: شامل نواختن ملودی‌های سریع با استفاده از انگشت اشاره و میانی به صورت متناوب است. تمرکز آن بر وضوح و سرعت است.
• گلپه: شامل ضربه زدن با انگشتان (معمولاً حلقه و میانی) روی گلپرادور برای ایجاد یک صدای کوبه‌ای شبیه به درام است.
• آلزاپوا: یک تکنیک خاص است که در آن از انگشت شست (p) برای نواختن الگوهای سه‌تایی و سریع نت‌های تکی استفاده می‌شود.
• ترمولو: شامل نواختن یک نت واحد به صورت بسیار سریع و متوالی است. این کار باعث می‌شود ملودی طولانی و شبیه به آواز به نظر برسد.

آشنایی با سبک‌های گیتار فلامنکو 

در فلامنکو، از کلمه «سبک» به جای ترانه یا قطعه استفاده می‌شود. هر سبک یا پالو (Palo)، یک ساختار ریتمیک، هارمونیک و حسی ثابت دارد. شناخت این سبک های گیتار فلامنکو برای هر نوازنده و شنونده‌ای ضروری است. در مورد دسته‌بندی پالوها باید گفت که بیشتر بر اساس الگوهای ریتمیک دسته‌بندی می‌شوند.

مهم‌ترین پالوهای فلامنکو (Palo‌های اصلی) عبارتند از:

بولریاس

این پالو، سریع‌ترین و شادترین سبک فلامنکو محسوب می‌شود و حالتی مفرح و جشنی دارد. ساختار آن یک ریتم دوازده ضربی بسیار پیچیده و پرانرژی است.

سوله‌آ

سوله‌آ به عنوان مادر فلامنکو شناخته می‌شود؛ یک سبک سنگین، اندوهناک و تسلی‌بخش است که ریشه بسیاری از پالوهای دیگر است. این پالو دارای ریتم دوازده ضربی با تمپوی پایین‌تر نسبت به بولریاس است.

سیگی‌ریا

سیگی‌ریا سبکی پر احساس، غم‌انگیز و دراماتیک است. الگوی ریتمیک آن نامنظم، دشوار و عمیق است که حس اندوه و درد را منتقل می‌کند.

تانگوس

تانگوس جزو اساسی‌ترین سبک‌های فلامنکو است و حالتی شاد و رقصان دارد. ریتم آن ساده و منظم، معمولاً به صورت چهار ضربی است و برای شروع یادگیری مناسب است.

فاندانگو

فاندانگو یک ریتم مخصوص رقص و پایکوبی سنتی اسپانیایی‌هاست. این پالو اغلب به صورت آزاد (بدون تمپوی منظم) یا با ریتم‌های سه ضربی نواخته می‌شود.

آلگریاس

نام این پالو به معنی «شادی» است و سبکی روشن، شاد و با طراوت است که اغلب با گام ماژور نواخته می‌شود و ریشه در شهر کادیز دارد. این سبک معمولاً ۱۲ ضربی است.

رومبا 

رومبا یک سبک تلفیقی و پرطرفدار که ریتم دوضربی سنکوپ‌دار دارد. این پالو به دلیل سادگی نسبی در ریتم، در سبک پاپ و گیتارنوازی عمومی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تارانتاس 

تارانتاس یک پالو عمیق و بداهه‌سرایانه است که ریشه در آوازهای معدنچیان دارد. از نظر ریتمیک بسیار آزاد و بدون ضرب ثابت نواخته می‌شود و قابل رقصیدن نیست.

نتیجه‌گیری: هنر گیتار فلامنکو

در نهایت باید در پاسخ به اینکه گیتار سبک فلامنکو چیست، بگوییم این هنر نه تنها یک موسیقی، بلکه یک فرهنگ است. درک آن نیازمند یادگیری قوانین ریتمیک، تسلط بر تکنیک‌های خاص و شناخت کامل سبک فلامنکو در قالب پالوهاست. نوازندگان بزرگ فلامنکو مانند پاکو د لوسیا، این هنر را به جهان معرفی کردند و ثابت کردند که گیتار فلامنکو می‌تواند تمام احساسات انسانی را به تنهایی منتقل کند.